Metody komunikacji z dziećmi z ubytkiem słuchu

Wasza rodzina będzie, na przestrzeni kolejnych dni i miesięcy, podejmować decyzje dotyczące tego, jak pomóc Twojemu dziecku wyrażać jego potrzeby i komunikować się ze światem. To ważne, aby poznać różne sposoby komunikowania się z dzieckiem. W toku tego procesu przydatna może się okazać pomoc specjalistów, terapeutów i logopedów. Dowiesz się od nich, jaki sposób pracy nad umiejętnościami komunikacyjnymi dziecka sprawdzi się najlepiej w przypadku Waszej rodziny.

Sposoby komunikacji

Na początku dzieci uczą się języka, doświadczając otaczającego je świata wszystkimi zmysłami. Aby zrozumieć, co inna osoba stara się im przekazać, używają zarówno obojga oczu, jak i uszu. Czasami dzieci uczą się bardziej polegać na jednym zmyśle. Niektóre z nich polegają głównie na tym, co mogą usłyszeć, korzystając z aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego. Inne skupiają się na tym, co mogą zobaczyć. Metoda wykorzystywana do uczenia dziecka komunikacji wpływa na sposób, w jaki dziecko uczy się korzystać ze swoich zmysłów.

Istnieje kilka metod pozwalających dziecku nauczyć się komunikowania. Każda z nich została opracowana pod kątem zwiększenia poczucia własnej wartości dziecka. Metody te pozwalają również rozwinąć umiejętność nawiązywania kontaktów ze znajomymi, przyjaciółmi, rodziną i członkami społeczności. Tym, od czego zależy powodzenie każdej z metod, jest rodzina. To członkowie rodziny są pierwszymi i najważniejszymi nauczycielami dziecka. Metody nauczania odnoszące się wyłącznie do dziecka mogą spowodować u niego poczucie izolacji od rodziny. Jeśli do realizacji metody włączymy rodzinę, czas nauki języka wyniesie 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Wraz z zespołem sprawującym nad dzieckiem opiekę w ramach wczesnej interwencji zadecydujecie, czy dziecko ma mówić, migać, czy też może łączyć oba te sposoby komunikacji. Zespół specjalistów może pomóc podjąć decyzje dotyczące nauki dziecka. Metody te są uwarunkowane kulturowo. Ich wybór zależy także od usługodawców oraz od zasobów, jakimi dysponuje dana społeczność.

Metoda oralno-słuchowa

Metoda oralno-słuchowa skupia się na nauczaniu języka mówionego. Dzieci uczy się wykorzystywać słuch, czytanie z ruchu warg oraz kontekst do rozumienia i używania języka mówionego. Celem jest zapewnienie niezbędnych umiejętności językowych, które pozwolą dziecku uczęszczać do zwykłych szkół publicznych i niezależnie funkcjonować.

Metoda ta kładzie nacisk na konsekwentne korzystanie z aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego. Podkreśla także znaczenie języka mówionego i interpretacji występujących naturalnie podczas rozmowy wskazówek (np. czytanie mowy). Czytanie mowy polega na wykorzystywaniu informacji wizualnych z twarzy i ciała rozmówcy oraz jego otoczenia, co ułatwia rozumienie języka mówionego.

To podejście zakłada, że język mówiony pozwala rozwijać umiejętność czytania i pisania. Rozwinięte umiejętności czytania i pisania są istotne we wszystkich obszarach związanych z nauką. W małych klasach wykonywane są codzienne indywidualne ćwiczenia języka mówionego. Nauczyciele wydają wszystkie polecenia ustnie.

Metoda audytywno-werbalna

Metoda audytywno-werbalna (AVT, ang. Auditory-Verbal Therapy) opiera się na założeniu, że wszystkie dzieci, niezależnie od stopnia ubytku słuchu, są w stanie rozwinąć zdolność słyszenia i używania mowy do komunikacji.

Metoda ta opiera się na standardowym modelu rozwoju neurologicznego. Zakłada ona, że w procesie uczenia się ciało i mózg w równym stopniu wykorzystują wszystkich pięć zmysłów. Technologia służy poprawie i rozwojowi słyszenia w celu umożliwienia odbioru informacji oraz uczenia się w okresie jej aktywnego wykorzystywania. Metoda audytywno-werbalna uwzględnia hierarchię rozwijania słuchu, w której uczy się kolejno świadomości, wykrywania, identyfikacji i rozróżniania dźwięków. Tę metodę mogą realizować po wcześniejszym ukończeniu specjalistycznego przeszkolenia terapeuci wczesnego kontaktu, nauczyciele osób niesłyszących, protetycy słuchu i logopedzi. Członkowie rodziny dziecka, które jest poddawane terapii, są aktywnymi uczestnikami sesji terapeutycznych.

Mowa sygnalizowana

W języku angielskim niektóre dźwięki czytane z ruchu warg wyglądają tak samo. Jest tak w przypadku dźwięków /p/, /b/ i /m/, co można sprawdzić, patrząc w lustro podczas ich wymawiania. Metoda mowy sygnalizowanej wykorzystuje ruchy jednej ręki do uzupełniania informacji słuchowych i wizualnych. Gesty są wykonywane blisko twarzy mówiącego w celu podpowiedzenia słuchaczowi określonych dźwięków i ich zaprezentowania w sposób wizualny. Członkowie rodziny uczą się konkretnych pozycji ręki, aby ułatwić dziecku rozwijanie umiejętności czytania z ruchu warg oraz pomóc mu rozróżniać dźwięki, które wyglądają podobnie.

Mowa sygnalizowana wykorzystuje osiem ułożeń ręki w czterech różnych pozycjach (znanych jako znaki) w połączeniu z naturalnymi ruchami ust podczas mówienia — dzięki temu wszystkie dźwięki wydawane w ramach komunikacji mówionej wyglądają inaczej. Metoda ta jest określana mianem opartego na dźwiękach systemu komunikacji wizualnej. Mowa sygnalizowana jest wykorzystywana w celu ułatwienia rozwoju językowego oraz rozwoju mowy, umiejętności czytania i komunikacji. Ta metoda może być wykorzystywana wraz z innymi metodami. Mowa sygnalizowana została zaadaptowana w ponad 55 językach i dialektach. Mowa sygnalizowana skupia uwagę na ustach, wzmacnia dźwięki w słowach lub wyrażeniach i wykorzystuje aktywność motoryczną równolegle ze słyszeniem i widzeniem. Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronie organizacji Cued Speech Foundation.

Komunikacja symultaniczna

Komunikacja symultaniczna ma miejsce, gdy osoba wykorzystuje w tym samym czasie zarówno język mówiony, jak i migowy. Słowa są migane i wypowiadane jednocześnie. Metoda ta jest wykorzystywana do nauczania mówienia dzieci z zaburzeniami autystycznymi lub z zespołem Downa, a także do wspierania rozwoju językowego normalnie słyszących niemowląt. W przypadku wyboru tej metody bardzo ważne jest, aby konsekwentnie migać w trakcie mówienia do dziecka. Kursy języka migowego są często realizowane w różnych społecznościach, na uczelniach, w szkołach dla dorosłych itp.

Transliterowany angielski język migowy

Transliterowany angielski język migowy (SEE, ang. Signing Exact English) to system języka migowego, który został opracowany w taki sposób, by wszystko w języku angielskim było widoczne. Jest to dosłowna migowa interpretacja języka angielskiego — litera po literze. Amerykański język migowy (ASL, ang. American Sign Language) to język, który znacznie się różni od języka angielskiego — wykorzystuje inne słowa oraz inny ich porządek w zdaniu. Celem stworzenia języka SEE było uzupełnienie słownictwa pojawiającego się w języku ASL, aby dzieci mogły w wyraźny i jasny sposób dowiedzieć się, co zostało powiedziane w języku angielskim. Język SEE powstał we wczesnych latach 70-tych. Oparty na języku ASL język rozszerzono o słowa, przedrostki, czasy i końcówki, aby dać jasny i pełny obraz języka angielskiego. Nauka tego języka migowego może być łatwiejsza dla rodziców mówiących w języku angielskim, ponieważ znają oni wykorzystywany w ramach tego systemu szyk zdania. W latach 70-tych pojawił się ruch, który próbował przeforsować wykorzystywanie instrukcji języka migowego w szkołach publicznych, co miało pozwolić nauczać dzieci z ubytkami słuchu. Do roku 1978 roku SEE stał się najpowszechniej stosowanym angielskojęzycznym systemem języka migowego wykorzystywanym w szkołach publicznych w Stanach Zjednoczonych.

Jako że język migowy SEE wykorzystuje wszystkie składniki mówionego języka angielskiego, zachęca się do maksymalnego wykorzystania resztek słuchowych oraz metody czytania mowy. W ramach nauki języka SEE zachęca do wykorzystania funkcji ASL w celu wizualizacji emocji. Osoby realizujące tę metodę mogą korzystać z zasobów i informacji oferowanych przez organizację S.E.E. Center.

Totalna komunikacja

Metoda totalnej komunikacji zakłada jednoczesne wykorzystanie wszystkich sposobów komunikacji (np. mowy, angielskiego migowego, mowy ćwiczącej słyszenie, czytania mowy, czytania z ruchu warg i literowania palcami). Informacje są dziecku dostarczane zarówno za pośrednictwem słuchu, jak i wzroku. Pozwala to na wykorzystanie przez dziecko informacji, które najlepiej odpowiadają jego potrzebom.

Celem totalnej komunikacji było zapewnienie dziecku dostępu do bazy języka wizualnego, a jednocześnie rozwijanie i wykorzystywanie języka mówionego. Niektórzy obawiali się, że dzieci — niezależnie od tego, czy korzystają z amerykańskiego języka migowego (ASL) czy też języka angielskiego migowego lub mówionego — nie są w stanie opracować solidnych podstaw językowych. Obecnie termin „totalna komunikacja” jest bardzo często mylony z „komunikacją symultaniczną” (mówienie w trakcie migania).